"Destruction of the House & Battery of Pangeran Usop" oleh Edward Hodges Cree, 10.8.1845. Sumber: National Maritime Museum, Greenwich, London. |
Lukisan bertajuk 'Destruction of the House & Battery of Pangeran Usop' ini dilukis Edward Hodges Cree pada 10.8.1845. Edward Hodges Cree (1814-1901) adalah seorang pakar bedah tentera laut British yang berkhidmat di atas kapal H.M. Steam-Vessel Vixen. Jurnal beliau bersama lukisan ini menjadi rekod utama berkenaan serangan British terhadap Pengiran Yusuf ibni Sultan Omar Ali Saifuddin I di Brunei dan Syariff Osman di Marudu.
Secara amnya lukisan ini menggambarkan keadaan kediaman dan kubu Bendahara Brunei iaitu Pengiran Yusuf yang dibedil oleh 8 buah kapal British pada 10.8.1845 (sebelah kiri lukisan). Ugutan "gunboat diplomacy" terlebih dahulu dibuat kapal-kapal British yang berlabuh dihadapan Istana Kampong Ayer (di sebelah kanan lukisan) dalam mendesak Sultan Brunei, iaitu Sultan Omar Ali Saifuddin II ibni Sultan Muhammad Jamalul Alam I (1799-1852), supaya memecat Pengiran Yusuf yang juga nenda saudara Sultan.
Ketika itu pihak British, atas fitnah James Brooke, mempercayai bahawa Pengiran Yusuf, terlibat dalam aktiviti perlanunan bersama Syariff Osman, iaitu pemerintah Kerajaan Marudu, dibawah kebenaran Kesultanan Sulu.
Menurut catatan Edward Hughes Cree, Pengiran Yusuf hadir di Istana Sultan Brunei untuk berbincang dengan British tetapi enggan bersetuju dengan terma-terma British. Beliau kemudian pulang ke kediamannya. British memulakan serangan dengan tembakan roket yang menembusi bumbung kediaman Pengiran Yusuf. Serangan tersebut dibalas dengan tembakan meriam. Rekod menunjukkan bahawa atas desakan ketuanya, Edward Hughes Cree menyatakan bahawa Pengiran Yusuf yang memulakan tembakan terlebih dahulu. Walaupun berjaya melarikan diri, pengaruh Pengiran Yusuf terhadap Sultan Brunei telah berjaya dimusnahkan pakatan British dalam serangan ini.
Kapal-kapal British tersebut bersama bantuan sekutu James Brooke iaitu Pengiran Muda Hashim ibni Sultan Muhammad Kanzul Alam (1782-1846) dan adindanya Pengiran Badaruddin ibni Sultan Muhammad Kanzul Alam kemudian menyerang kubu Syariff Osman di Marudu pada 17.8.1845.
Kajian menunjukkan bahawa tiada satu pun catatan sejarah yang boleh mengesahkan bahawa Pengiran Yusuf dan Syariff Osman terlibat dalam aktiviti pelanunan. Kebijaksanaan dan kepimpinan Syariff Osman, yang ketika itu ingin diiktiraf sebagai Sultan Marudu, sebenarnya adalah faktor utama yang telah menimbulkan rasa kemarahan dan perasaan cemburu James Brooke, pihak British dan beberapa pembesar Brunei. Jadi serangan-serangan ini adalah tindakan strategik James Brooke untuk menguatkan pengaruh dan agendanya terhadap Sultan Brunei; dan supaya tiada pesaing boleh mengugat kepentingannya sebagai Raja Putih Sarawak iaitu posisi yang diperolehnya melalui Pengiran Muda Hashim pada tahun 1841.
Selepas pengunduran Pengiran Yusuf, pemusnahan kubu Syariff Osman di Marudu, dan satu lagi serangan British terhadap Brunei pada Julai 1846, sebuah perjanjian telah ditandatangani pada 18.12.1846 yang menyebabkan Pulau Labuan dan pulau-pulau kecil yang berhampiran diserahkan buat selamanya oleh Sultan Brunei kepada pihak British.
Selepas pengunduran Pengiran Yusuf, pemusnahan kubu Syariff Osman di Marudu, dan satu lagi serangan British terhadap Brunei pada Julai 1846, sebuah perjanjian telah ditandatangani pada 18.12.1846 yang menyebabkan Pulau Labuan dan pulau-pulau kecil yang berhampiran diserahkan buat selamanya oleh Sultan Brunei kepada pihak British.
Sebagai habuan, James Brooke telah dilantik British sebagai Gabenor Labuan yang pertama dan Konsul Besar di Borneo. Pada masa yang sama, Sarawak dibawah James Brooke diiktiraf bebas dari apa-apa tuntutan dari Sultan Brunei.
Lakaran markas dan penempatan Inggeris di Labuan dalam The Illustrated London News bertarikh 9.12.1848. |
Tindakan eksesif James Brooke dalam menghapus musuh atas dasar memerangi aktiviti pelanunan tersebut menimbulkan kontroversi di mana satu Suruhanjaya Siasatan telah diadakan di Singapura pada tahun 1854. Walaupun James Brooke didapati tidak bersalah, namun siasatan dan pertuduhan yang dibuat telah menjatuhkan imej, reputasi dan mencemar legasi beliau di mata umum.
Sumber:
1. Gerlich, B.M., (2003), 'Marudu 1845: The Destruction and Reconstruction of a Coastal State in Borneo'. Hamburg, Abera.
Sumber:
1. Gerlich, B.M., (2003), 'Marudu 1845: The Destruction and Reconstruction of a Coastal State in Borneo'. Hamburg, Abera.
2. Irwin, G., 1955, 'Nineteenth-Century Borneo: A Study in Diplomatic Rivalry'. Brill.
3. National Maritime Museum, Greenwich, London.
4. "The Rajahs of Sarawak", The Spectator, 29 January 1910.
5. "The Rise and Fall of a North Bornean Kingdom", Sabah Society Journal Vol. 29, 2012.
3. National Maritime Museum, Greenwich, London.
4. "The Rajahs of Sarawak", The Spectator, 29 January 1910.
5. "The Rise and Fall of a North Bornean Kingdom", Sabah Society Journal Vol. 29, 2012.